عواملی که در افت کیفیت اینترنت دخیل هستند

عضو هیأت‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت با تشریح عواملی که در افت کیفیت اینترنت دخیل هستند، درباره صحت و سقم نمودارهایی که در روزهای اخیر درخصوص سرعت اینترنت در فضای مجازی منتشر شده، توضیح داد.
موضوع افزایش کیفیت اینترنت یکی از مهمترین مطالبات کاربران از وزیر ارتباطات در ۶ ماهه نخست فعالیت دولت سیزدهم بوده است. مطالبه‌ای که به دلیل محقق نشدن، در هفته‌های اخیر نارضایتی بیشتری را به همراه داشته و کاربران از افت کیفیت بسیار گله مند هستند.

کاهش سرعت و کیفیت اینترنت سبب شده تا بسیاری از رسانه‌ها، سرعت اینترنت ایران را با کشوری مانند افغانستان مقایسه کنند. در این زمینه وزارت ارتباطات در دو هفته گذشته با اعلام آمار و ارقام، بر نادرستی این موضوع تاکید کرد.

علاوه بر این اما در روزهای اخیر برخی نمودارها از وضعیت اینترنت ایران منتشر شده که به گفته وزیر ارتباطات، این نمودارها ترافیک سایت ساز گوگل بوده که در دو هفته گذشته افت داشته اما آن را به عنوان ترافیک کل گوگل اعلام کرده‌اند.

طی دو روز گذشته نیز اختلال در ترافیک سایت اینستاگرام با انتشار نمودار پینگ این شبکه (فاصله زمانی و تأخیر در انتقال بسته دیتا) از IP ایران خبرساز شد که اختلاف فاحشی با سایر کشورها را نشان می‌داد.

میانگین پینگ اینترنت در ایران ۳۰ میلی ثانیه است
در این زمینه وزیر ارتباطات روز گذشته در یادداشتی با اشاره به اقداماتی از جمله «طرح ملی فیبرنوری نقاط» که طی این مدت برای حل مشکل اینترنت به کار گرفته شده است، تاکید کرد که «هنوز تا شرایط ایده‌آل مورد مطالبه مردم بسیار فاصله داریم؛ شرایطی که تحقق آن تلاش شبانه‌روزی می‌طلبد تا جاماندگی در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی جبران شود و بهترین کیفیت و سرعت و خدمات ارتباطی را برای مردم عزیزمان فراهم کند. از اول مهر و شروع کلاس‌های مجازی و افزوده شدن درخواست استفاده از خدمات برخط، فشار بیش از حدی به شبکه تلفن همراه وارد شد تا این شبکه با محدودیت‌های تجهیزاتی، زیرساختی و فرکانسی، آنگونه که شایسته است پاسخگوی انتظارات مردم نباشد. پس باید طرحی نو دراندازیم و علاوه‌بر توسعه زیرساخت‌های تلفن همراه، زیرساخت‌های شبکه ارتباطات ثابت را که دارای عقب‌ماندگی چنددهه‌ای است، جبران کنیم.»

به گفته عیسی زارع پور، بر اساس اطلاعات یکی از سایت‌های جهانی مرجع اندازه‌گیری سرعت اینترنت (speedtest)، میانه جهانی سرعت ارتباطات تلفن همراه در سال ۲۰۲۲، ۲۹ مگابیت بر ثانیه است و ایران با سرعت حدود ۲۴ مگابیت در نقطه نسبتاً متوسطی قرار دارد و باید بهتر هم باشد. همین‌طور برای تأخیر در ارتباطات موبایل اندکی وضعیت بهتر است و در شرایطی که جهان، میانه‌ای حدود ۲۹ میلی‌ثانیه پینگ دارد، برای ایران حدود ۳۰ میلی‌ثانیه است. در ارتباطات ثابت وضعیت به این خوبی نیست، ایران با سرعت حدود ۱۰ مگابیت بر ثانیه تفاوت زیادی با میانگین جهانی در سال ۲۰۲۲ یعنی ۵۹ مگابیت بر ثانیه دارد و میزان تأخیر هم ۳۰ میلی‌ثانیه است که با ۱۰ میلی‌ثانیه میانه جهانی فاصله معناداری دارد.

وی گفت: سرعت دسترسی ارتباطات ثابت و سیار در ۶‌ماهه اول آغاز به کار دولت سیزدهم به ترتیب ۱۲ و ۱۰ درصد رشد داشته است. نکته مهمی که وجود دارد این است که ظرفیت شبکه تلفن همراه در شرایط فعلی تقریباً اشباع شده و هرگونه افزایش بار در این بخش، باعث کاهش کیفیت این شبکه می‌شود. بنابراین توسعه ظرفیت شبکه تلفن همراه و بهره‌گیری از محدوده‌های فرکانسی جدید و فناوری‌های جدید در دستور کار وزارت ارتباطات قرار دارد.

کندی فعلی سرعت اینترنت، به دلیل نبود پهنای باند نیست
در این راستا دکتر امیر محمدزاده لاجوردی عضو هیأت‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت نیز دلایل افت کیفیت اینترنت را تشریح کرد و در خصوص صحت و سقم نمودارهای منتشرشده درباره پینگ اینترنت توضیح داد.

وی اظهار داشت: ما نمی‌توانیم در مورد کیفیت اینترنت در کشورمان بگوییم که تنها یک عامل در آن دخیل است. بلکه باید حداقل به ۴ تا ۵ عامل به عنوان عواملی که کاستی در آنها به کاهش کیفیت اینترنت منجر می‌شود، اشاره کرد. یکی از این عوامل پهنای باند بین الملل است که از خارج خریداری می‌شود.

این مقام مسئول ادامه داد: در دو سال اخیر و به خصوص در چند ماه گذشته رشد مصرف اینترنت در کشور به شدت افزایش پیدا کرده است و از آنجایی که این رشد مصرف باید با ترافیک پهنای باند اینترنت همخوانی داشته باشد، باعث کاهش کیفیت می‌شود. بر این اساس در دو ماه گذشته ما توانستیم این چالش را کاهش دهیم و به همین دلیل معتقد هستیم که کندی فعلی سرعت اینترنت به دلیل نبود پهنای باند نیست.

تأثیر ظرفیت پهنای باند از کل مشکلات اینترنت ۲۰ درصد است
محمدزاده لاجوردی تأثیر ظرفیت پهنای باند از کل مشکلات اینترنت را ۲۰ درصد عنوان کرد و افزود: ما پهنای باند به میزان لازم خریداری کرده‌ایم. هم اکنون حدود ۷ ترابیت بر ثانیه، ظرفیت ترافیک اینترنت بین الملل است که حدود ۶ ترا در حال استفاده مردم است و یک ترا نیز مازاد و به عنوان بک آپ در نظر گرفته شده که حتی اگر کابلی قطع شود، از این مقدار جایگزین، استفاده خواهیم کرد.

عضو هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت، عامل دیگری که یکی از چالش‌های فعلی شبکه اینترنت است و حدود ۴۰ درصد در کیفیت اینترنت نقش دارد را نبود ظرفیت انتقال در لایه دسترسی عنوان کرد که مربوط به شبکه مخابرات و FCP ها است و گفت: به همین خاطر توسعه ظرفیت انتقال و توسعه فیبرنوری در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفته است.

وی موضوع دیگر در این زنجیره را مهندسی ترافیک دانست و گفت: خیلی از داده‌ها در داخل کشور باید به تهران بیاید و برگردد و این موضوع، زمان دریافت را افزایش می‌دهد. بر این اساس باید مهندسی ترافیک در داخل کشور اصلاح شود. در همین حال برای دیتای خارج از کشور نیز باید با پلتفرم‌های خارجی وارد مذاکره شویم تا CDN های خود را داخل کشور بیاورند و حتی اگر تمایلی نداشتند این مراکز تحویل محتوا را حداقل در اطراف کشور ما ایجاد کنند. مانند کشورهایی مثل عمان، ارمنستان و آذربایجان؛ به این ترتیب ما دیتا را در کمترین فاصله دریافت کنیم. اما هم اکنون شاهد هستیم که در برخی موارد، دیتا تا فرانکفورت می‌رود و بر می‌گردد.

محمدزاده لاجوردی با اشاره به اینکه این عامل هم می‌تواند حدود ۲۰ درصد تأثیر در افت کیفیت اینترنت داشته باشد، گفت: حتی بحث‌های اقتصادی نیز در کیفیت اینترنت دخیل است؛ باید یک مدل اقتصادی خوب برای سرویس دهندگان بچینیم. سوال این است که هزینه ترافیک داخلی کمتر است اما آیا می‌تواند برای اپراتور و تولیدکننده محتوا از نظر اقتصادی مزیت محسوب شود؟ به نظر ما مدل اقتصادی ترافیک اینترنت باید اصلاح شود و وزارت ارتباطات نیز در حال اصلاح آن است.

وی با بیان اینکه سایر عوامل درصد خیلی کمی از تأثیر را در افت کیفیت دارند که شناسایی هم شدند و در حال رفع آن هستیم، ادامه داد: این عوامل برخی در کوتاه مدت و برخی در بلند مدت باید رفع شوند. مثلاً مهندسی ترافیک، زمان بر است اما خرید پهنای باند در کوتاه مدت انجام می‌شود.

عضو هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت در پاسخ به این سوال که چه می‌شود در یک مقطعی مانند دو هفته اخیر، این افت کیفیت محسوس‌تر می‌شود؟ گفت: مثلاً ساعت ۱۰ تا ۱۲ شب همه مردم می‌خواهند از اینترنت استفاده کنند و این ساعت پیک مصرف است. در این شرایط به لایه دسترسی فشار مضاعف وارد می‌شود و ظرفیت انتقال که باید به پهنای باند زیرساخت متصل شود، پاسخگو نیست. هر کدام از این زنجیره اگر مشکل داشته باشد، آن نارضایتی ایجاد می‌شود.

افزایش ظرفیت انتقال داخل
وی با بیان اینکه شاید ساده‌ترین بخش برای حل عواملی که نام برده شد، خرید پهنای باند بین الملل باشد، گفت: هم اکنون در حال کار روی افزایش ظرفیت انتقال داخل نیز هستیم که پروژه فیبرنوری هفته گذشته با این هدف رونمایی شد.

نمودارهای منتشر شده در هفته اخیر را نمی‌توان به کل شبکه تعمیم داد
محمدزاده لاجوردی در مورد نمودارهایی که به تازگی در خصوص کیفیت اینترنت در ایران منتشر می‌شود، نیز توضیح داد و گفت: از لحاظ فنی نمی‌توان این نمودارها را به کل شبکه تعمیم داد. برای مثال در نموداری که درباره نرخ پینگ اینستاگرام در کشور منتشر شده است، اگر شما به غیر از اینستاگرام، سایت‌های دیگری را هم نگاه کنید تقریباً پینگ همین است. حتی اگر با VPN از سرور یک کشور دیگر مانند آلمان هم وصل شوید باز هم نرخ پینگ فرق چندانی ندارد.

وی افزود: میزان پینگ به سایت و فاصله مسیری که در آن هاست (میزبانی) شده است بستگی دارد. یا نموداری که از سایت گوگل به عنوان ترافیک کل کشور منتشر شد، صحت نداشت و مربوط به یک سرویس دیگر بود.

کندی اینترنت به دلیل طرح صیانت نیست
وی با اشاره به اینکه برخی اخبار منتشر شده در فضای مجازی صحت ندارد، افزود: قضیه کندی اینترنت را قبول داریم اما باید بدانیم که تنها یک عامل، در آن دخیل نیست.
اینکه گفته می‌شود کندی اینترنت به دلیل اجرای طرح صیانت است، نه درست نیست. اگر مشکلاتی که عنوان شد حل نشود ماه به ماه و روز به روز وضعیت اینترنت بدتر هم می‌شود.