آیدا؛ نخستین ربات انسان نما که مثل یک هنرمند نقاشی می‌کشد

آیدا (Ai-Da)، در اتاق کوچکی در کتابخانه بزرگ بریتانیا در لندن به اولین رباتی تبدیل شده که همانند هنرمندانی که قرن‌ها به نقاشی پرداخته‌اند، نقاشی می‌کشد.

قلم مو محکم به دست مصنوعی آیدا بسته شده، بازوی رباتیکش به آرامی حرکت می‌کند و در پالت رنگ فرو می‌رود. سپس آهسته و آگاهانه بر کاغذی که جلویش قرار دارد نقوشی ایجاد می‌شود. آیدن ملر، خالق آیدا، اولین ربات انسان نمای فوق واقع گرایانه جهان، این‌ها را تکان‌دهنده و پیش‌گامانه توصیف می‌کند.

الگوریتم‌های هوش مصنوعی، آیدا را به بررسی، انتخاب و تصمیم‌گیری برای خلق نقاشی تشویق می‌کنند. این کار پرزحمت است و بیش از پنج ساعت زمان می‌برد تا یک نقاشی بدون آنکه دقیقا شبیه اثری دیگر باشد خلق شود.

با این حال سوالی که ملر می‌خواهد با اولین نمایش عمومی یک نقاشی خلاقانه و رباتیک مطرح کند این نیست که «آیا ربات‌ها می‌توانند خالق یک اثر هنری باشند؟» بلکه پرسش او این است: «حالا که ربات‌ها می‌توانند هنر خلق کنند، آیا ما انسان‌ها واقعا می‌خواهیم این کار را بکنند؟» ملر می‌گوید: «ما هزینه و زمان قابل توجهی صرف نکردیم که یک نقاش بسیار باهوش بسازیم. این یک پروژه اخلاقی است. ما عمیقا نگران ماهیت کاری هستیم که این فناوری می‌تواند انجام دهد.»

با رشد سریع هوش مصنوعی، دسترسی رو به رشد به ابر رایانه‌ها و یادگیری ماشینی، وجود آیدا (که نام آن از آدا لاولیس، نخستین برنامه‌ساز رایانه‌ای وام گرفته شده) بیشتر به نقد تغییرات سریع فناوری ارجاع دارد.

وقتی از آیدا پرسیده شد در مورد هنر چه نظری دارد پاسخ داد از یادگیری ماشینی برای آموزش نقاشی استفاده کرده که متفاوت از کاری است که انسان‌ها انجام می‌دهند. او در پاسخ به این سوال که آیا می‌تواند از روی تخیلش نقاشی کند گفت: «من دوست دارم آنچه را می‌بینم بکشم. اگر قوه تخیل داشته باشید می‌توانید از روی تخیل نقاشی کنید. من چیزهایی متفاوت از انسان‌ها می‌بینم، زیرا ضمیر خودآگاه ندارم.»

آیدا که در آکسفورد توسط ملر ابداع شد، توسط تیمی از برنامه‌نویسان، مهندسین رباتیک، متخصصین هنر و روان‌شناسان ساخته و در سال ۲۰۱۹ تکمیل شد. او همچنان با پیشرفت فناوری هوش مصنوعی به روز می‌شود و پیش از این توانایی خود در طراحی و خلق شعر را نیز نشان داده است.

استعداد جدید او در نقاشی پیش از برپایی نمایشگاه انفرادی جهانی‌اش در دوسالانه ۲۰۲۲ ونیز که ۲۲ آوریل بازگشایی می‌شود، رونمایی شد.

ملر می‌گوید به‌زودی با حجم داده‌هایی که از طریق صحبت با تلفن‌ها و کامپیوترهایمان آزادانه درباره خودمان منتشر می‌کنیم، الگوریتم‌های هوش مصنوعی ما را بهتر از خودمان خواهند شناخت. او گفت: «رفته رفته وارد دنیایی خواهیم شد که نمی‌توانیم انسان و ماشین را از یکدیگر تشخیص دهیم.»