جولان «مومو»های ایرانی!

خراسان/ در حال مرور درس‌های آقا معلم در گروه واتس‌اپ مدرسه است که ناگهان تماس تلفنی واتس‌اپ فعال می‌شود و تصویری هولناک روی صفحه گوشی نقش می‌بندد: تصویر «مومو»، یک عروسک وحشتناک ژاپنی که بی‌شباهت هم به کاراکتر فیلم ترسناک «حلقه» نیست. آن‌طور که پلیس فتا گزارش داده است، طی هفته‌های اخیر مواردی از این اتفاق هولناک در برخی استان‌های جنوبی گزارش شده و خانواده‌ها را مضطرب کرده است؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد ماجرا چیز دیگری است.

«مومو» چیست؟
چالش «مومو» یکی از چالش‌های خطرناک همچون «نهنگ آبی» است که از فیس‌بوک آغاز شد و سپس در پیام‌رسان واتس‌اپ ادامه یافت. در این چالش یک اکانت واتس‌اپ با تصویری از یک دختر ترسناک که موهای مشکی بلند دارد، به دیگر کاربران پیام می‌دهد یا با آن‌ها تماس صوتی برقرار می‌کند. این ارتباط مجازی با ارسال تصاویر ترسناک و پیام‌های خشونت‌آمیز ادامه می‌یابد و به تهدید می‌رسد. «مومو» مدعی می‌شود که اطلاعات شخصی مخاطب خود، از جمله آدرس محل سکونت او را دارد و در صورت عدم اجرای خواسته‌های او، حتی می‌تواند جان او را تهدید کند. مخاطب اصلی «مومو» کودکان و نوجوانان هستند و در برخی کشورهای جهان هم مصداق‌هایی از آسیب‌های ناشی از وحشت‌آفرینی‌های «مومو» مشاهده شده است. نمونه آن روسیه است که چند موسسه مطبوعاتی این کشور، خودکشی ۱۳۰ نوجوان روسی را مرتبط با چالش‌های «مومو» اعلام کردند؛ هرچند که هیچ‌گونه شواهد قطعی در این‌باره ارائه نشده است.

تجربه جهانی «مومو»
طی سال‌های اخیر علاوه بر چالش بازی «نهنگ آبی»، «مومو» هم در برخی کشورها چالش‌برانگیز شد. «مومو» کودکان را به چالش اقدامات خشونت‌آمیز دعوت  و آن‌ها را با تهدید وادار به انجام کارهای نامتعارف می‌کند. طی سال‌های اخیر کاربران فیس‌بوک تجربه‌های خود  را از مواجهه با این تهدیدها منتشر کردند و برخی کشورهای جهان نیز درباره آن هشدار دادند. 

سوء استفاده مجرمانه از یک نگرانی 
اما پلیس فتا در کشور ما طی هفته‌های اخیر با ماجرایی مواجه شده است که شاید نمونه خارجی نداشته باشد: «موموهای ایرانی».
همان‌طور که اشاره شد این اصطلاح به مجرمانی اطلاق می‌شود که با سوءاستفاده از نگرانی عمومی درباره چالش «مومو»، عکس مومو را روی پروفایل خود در واتس‌اپ می‌گذارند و اقدام به تهدید برخی کاربران می‌کنند. نکته مهم این‌که عمده این کاربران مورد تهدید، دانش‌آموزانی هستند که طی ماه‌های اخیر به دلیل مجازی‌شدن کلاس‌های درس، زمان بیشتری را در فضای مجازی سپری می‌کنند و کلاس‌های درسی برخی از آن‌ها هم در واتس‌اپ تشکیل می‌شود.

پیگیری ما از پلیس
سرهنگ «رامین پاشایی» معاون اجتماعی پلیس فتا ناجا در گفت‌وگوی اختصاصی با خراسان در این‌باره می گوید: «متاسفانه طبق گزارش‌های دریافتی از برخی خانواده ها  و بررسی‌های کارشناسان پلیس فتا، متوجه شده‌ایم که افرادی در داخل و خارج از کشور از فضای ایجادشده درباره چالش «مومو» سوءاستفاده کرده‌اند و تصاویر «مومو» را روی پروفایل واتس‌اپ خودشان قرار می‌دهند. سپس با کاربران مدنظر خود که اغلب دانش‌آموزان هستند تماس می‌گیرند و آن‌ها خانواده‌هایشان را نگران می‌کنند. با کاربران صحبت می‌کنند، متن خاصی برایشان می‌فرستند و آن‌ها را دعوت به برخی چالش‌های خطرناک می‌کنند. بعد از این مرحله تهدید می‌کنند که اگر کاری را که از آن‌ها خواسته شده است،  انجام ندهند، موبایل‌شان هک می‌شود یا فردی می‌آید و آن‌ها را به قتل می‌رساند».

شوخی و مزاحمت است، تهدیدها را جدی نگیرید
اما معاون پلیس فتای کشور به نکته مهمی اشاره می‌کند که لازم است والدین و دانش‌آموزان به آن دقت داشته باشند: «هیچ مدرکی وجود ندارد که بگوییم واقعا چالش «مومو» در کشور ما فعال شده است، حرف‌هایی که در این باره زده می‌شود شایعه است، همان‌طور که درباره نهنگ آبی هم این شایعه‌ها را مطرح می‌کردند. نکته بسیار مهم این است که خانواده ها باید بدانند رفتار مجرمانه‌ای که در حال رخ‌دادن است صرفا یک شوخی و مزاحمت است که توسط یک‌سری افراد مردم‌آزار و مجرم و با یک‌سری اهداف و نیات پلید انجام می‌شود. یکی از آسیب‌های فضای مجازی همین ژست‌های اجتماعی مثل «مومو» است که برخی استفاده از آن را لذت‌بخش می‌دانند و از آن برای آزار و اذیت سایر کاربران استفاده می‌کنند؛ اما مهم است که همه بدانند این‌ها همه دروغ است و هیچ خطری کاربران را تهدید نمی‌کند».

توصیه آقای پلیس
سرهنگ پاشایی در کنار ایجاد امنیت خاطر برای کاربران فضای مجازی و به‌ویژه خانواده‌ها، توصیه‌ای هم دارد: «طی تماس‌های دریافتی درباره تهدیدهای مربوط به مومو، متاسفانه متوجه شده‌ایم که بیشترین طعمه مجرمان، دانش‌آموزان ما بوده‌اند، بنابراین باید در این‌باره هوشیار بود. تاکید پلیس فتا این بوده که دانش‌آموزان و معلمان فقط از شبکه شاد برای آموزش استفاده کنند که مطمئن‌ترین و امن‌ترین بستر برای این آموزش مجازی است».

چند موموی ایرانی را شناسایی کردیم
اما نکته مهمی که می‌تواند مانع از تکرار چنین اتفاقاتی در فضای مجازی شود، برخورد قاطع با مجرمان است. معاون اجتماعی پلیس فتا می‌گوید: «در ماجرای تهدیدهای انجام شده با عکس مومو، چندین‌نفر را شناسایی کرده‌ایم و آن‌ها در چنگ پلیس هستند که قطعا برخورد قاطع قضایی با آن‌ها انجام خواهد شد. همچنین روند شناسایی بقیه مجرمان ادامه دارد و علاوه بر برخورد قانونی، به زودی این مجرمان را به صورت علنی معرفی می‌کنیم تا درس عبرتی برای دیگر مجرمان باشد».

آن‌چه به وضوح در صحبت‌های سرهنگ پاشایی و همکاران او در پلیس فتا مشاهده می‌شود، تاکید بر استفاده از برنامه «شاد» برای آموزش دانش‌آموزان و پرهیز از برگزاری کلاس‌های مجازی مدارس در پیام‌رسان‌های خارجی است. نکته مهم درباره این توصیه این که، هرچند برنامه «شاد» هنوز نتوانسته است به یک سامانه بی‌عیب و نقص تبدیل شود و همچنان رضایت کامل دانش‌آموزان و معلمان را جلب نکرده است، اما به نظر می‌رسد خطرات احتمالی استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی و احتمال بروز برخی فشارهای روانی به دانش‌آموزان و والدین، توجه به توصیه پلیس فتا را ضروری می‌سازد.
 

با پلیس فتا تماس بگیرید
سرهنگ «علی‌ محمد رجبی» رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا هم با ارائه توضیحاتی درباره این اقدام مجرمانه، از خانواده‌ها و معلمان درخواست کرد، بستر بروز این جرایم را فراهم نکنند. به گزارش پایگاه خبری پلیس فتا، وی در این باره گفت: «متاسفانه برخی خانواده‌ها در پی ارسال پیام‌ها و کلیپ‌های چالش «مومو» برای فرزندان‌شان به جای استفاده از راهکارهای فنی و صحبت‌کردن با آن‌ها نگرانی بیشتری به فرزندان خود منتقل می‌کنند و باعث ایجاد اضطراب در فرزندان‌شان شده‌اند. والدین و معلمان به هیچ‌وجه دانش‌آموزان را به استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی هدایت نکنند و در صورتی هم که به هر دلیل نیاز به استفاده از بستری غیر از برنامه شاد وجود داشت، از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده کنند. همچنین هموطنان هرگونه مشکل و موارد مشکوک در فضای مجازی را با سایت پلیس فتا به نشانی cyberpolice.ir یا شماره تماس ۰۹۶۳۸۰ در میان بگذارند».